Een jaar na boerenprotesten, naar aanleiding van kritiek op de veestapel die teveel stikstof produceert, concluderen de boeren dat de protesten weinig resultaat hebben gehad. Afvaloven Nee, die tijdens het grote protest tegen de bouw van de afvaloven scandeert dat protesteren helpt, trekt al eerder diezelfde conclusie. Vele handtekeningen, protestavonden en acties, waaruit feitelijk blijkt dat er geen draagvlak voor de REC in Harlingen bestaat, maken niets uit. De bouw van de afvaloven wordt gestart, overigens zonder een geldige bouwvergunning, en wordt tegen de wens van Harlinger bevolking en die van de omliggende plaatsen in gebruik genomen.
Geld is het toverwoord voor richting. En de richting wordt bepaald door Omrin. Uit het onderzoek van de Noordelijke Rekenkamer blijkt dat Omrin ervan uitgaat dat begin 2009 de REC in gebruik kan worden genomen. Dit betekent dat de benodigde procedures in 2007 moeten zijn doorlopen waarna in 2008 de bouw van de REC kan worden voltooid. Omrin heeft er alle belang bij om de REC voor 2009 in werking te hebben. Want er zijn contractuele en financiële verplichtingen aangegaan voor de bouw en financiering van de REC. Het te laat opleveren van de REC heeft daarom financiële consequenties voor Omrin.
Gedeputeerde Adema (CU), blijkt een groot voorstander van de afvaloven. Onder zijn leiding worden tal van adviesbureaus ingehuurd die de objectiviteit van de Provincie moeten aantonen. Maar de Noordelijke Rekenkamer toont pijnlijk aan hoe Gedeputeerde Staten Omrin de hand boven het hoofd houden. In de beoordelingsruimte die zij hebben wordt 10 keer tegenover drie keer positiever besloten in het voordeel van Omrin.
Maar Adema gaat verder. Hij probeert in 2006 een achtergestelde lening aan Omrin te verstrekken voor de realisatie van de REC. Als blijkt dat dit zou kunnen worden aangemerkt als staatssteun, gaat de provincie hiermee niet verder. Adema neemt op verzoek van Omrin contact op met het Ministerie van EZ om subsidie te regelen. In het overleg wat hij hiermee heeft houdt hij een sterk pleidooi om de subsidieaanvraag voor de REC toe te wijzen. Uitkomst van het gesprek is dat namens het Ministerie van EZ wordt toegezegd dat Omrin nog voor eind 2006 een positieve beslissing op het ingediende subsidieverzoek zal ontvangen. Op 27 december 2006 verleent het Ministerie van EZ een subsidie van € 6 miljoen voor de realisatie van de REC.
Tegenstanders roepen de hulp van experts in om zich in de strijd te mengen ten einde de bouw van de afvaloven te voorkomen. Milieuactivist Johan Vollenbroek bekommert zich over de ontwikkelingen en helpt stichting afvaloven Nee in de juridische en technische strijd. Het lukt hem in 2010 om de milieuvergunning vernietigd te krijgen bij de Raad van State. Provincie en Omrin hebben er een gedegen tegenstander bij. Gedeputeerde Adema is ten einde raad en vraagt Vollenbroek of hij voor de provincie wil werken.
Als Omrin en provincie het uiteindelijk voor elkaar krijgen om de gewijzigde vergunning overeind te houden tijdens een nieuwe rechtszaak, waarbij Vollenbroek het niet lukt om daarbij aanwezig te zijn, worden grote stappen gezet naar de ingebruikname van de afvaloven.
Die ingebruikname gaat met horten en stoten. Vele storingen volgen en al snel moet bijvoorbeeld de hele verbrandingskamer opnieuw worden betegeld met nieuwe tegels. Omrin meldt dat die kosten worden doorberekend naar de Friese burgers. Ook de vele knalpijpen veroorzaken Omrin hoofdbrekens. De REC moet bij die storingen worden stilgelegd. En stilstand kost geld.
Toxicoloog Arkenbout vreest daarnaast dat bij de onvolledige verbranding die vooraf gaat aan het stilleggen, grote hoeveelheden dioxinen vrijkomen. Hij krijgt gelijk als na jarenlang druk uitoefenen de provincie niet anders kan dan dioxine te meten in de pijp van de afvaloven. Daaruit blijkt inderdaad dat grote hoeveelheden dioxine worden uitgestoten tijdens de storingen. Omrin, die de metingen betaalt, waardoor Gedeputeerde Staten geen moeilijk en politiek debat aan hoefde te gaan voor de financiering van de metingen, beëindigt vroegtijdig de metingen. Wat niet weet wat niet deert.
Maar de geest is uit de fles. Verschillende gemeenteraden in Friesland vinden dat Omrin er voor moet zorgen dat “dat ding” zoals de afvaloven is gaan heten, eindelijk eens goed moet gaan functioneren. Sluiting van de afvaloven wordt steeds vaker genoemd als uiteindelijk mogelijk gevolg.
Gemeente Harlingen, provincie en GGD Friesland sluiten een deal bij het instellen van een werkgroep die er voor moet zorgen dat de afvaloven beter gaat functioneren. Gemeente Harlingen is opdrachtgever, GGD Friesland de begeleider van de werkgroep en de provincie betaalt. De “begeleidingsgroep” zoals de werkgroep heet, bestaat uit voor- en tegenstanders. Omrin is als toehoorder bij de vergaderingen aanwezig. Al snel na aantreden verlaten diverse tegenstanders de begeleidingsgroep. Velen delen mee dat te subjectief en te positief in het voordeel van Omrin wordt besloten. Een handjevol adviseurs blijft over. De discussies worden steeds technischer. Met als gevolg dat de gesprekken uiteindelijk gevoerd worden door een paar personen.
Stichting afvaloven Nee, die besloten heeft niet in de begeleidingsgroep zitting te nemen, vraagt zich af welke kosten gemoeid zijn met die begeleidingsgroep. Via een WOB verzoek worden facturen opgevraagd. Uit de toegestuurde facturen blijkt dat er flink gedeclareerd wordt voor de bewezen diensten. Ook Vollenbroek, die gevraagd is als expert, dient facturen in.
STAF, een belangenclub voor land- en tuinbouw heeft blijkbaar nog een appeltje te schillen met Vollenbroek. Immers het op de agenda zetten van het stikstofprobleem was in hun ogen door MOB, de organisatie van Vollenbroek, gedaan. STAF publiceert een item op hun website waarbij Vollenbroek er stevig van langs krijgt. Met de kop “Friesland betaalt € 155.545 aan MOB voor behoud afvalverbrander” wordt de deur opengezet voor een robbertje openbaar bekvechten. En de reactie blijft dan ook niet uit. Vollenbroek meldt op zijn eigen website dat de lijntjes tussen de kopstukken van Agri Facts en de Nederlandse landbouwlobby zeer kort blijken. “Ook ontving de stichting donaties van grote veevoerfabrikanten, zonder hierover transparant te zijn” aldus MOB.
Al met al kan geconcludeerd worden dat geld een grote rol speelt in beïnvloeding. Het is (helaas) natuurlijk gedrag. En als de belangen groot zijn, groeit ook het belang van beïnvloeding. En met geld zijn de mogelijkheden om te beïnvloeden groter dan als je geen geld hebt. Stichting afvaloven Nee heeft het altijd moeten doen met giften, schenkingen en eigen investeringen. Zo werd bijvoorbeeld bij het huren van zaaltjes voor informatiebijeenkomsten meestal aan het einde van de bijeenkomst gevraagd om een gift, want de zaal moest wel betaald worden. De giften werden en worden als een grote steun in de rug gevoeld.
Maar hoe zou de wereld er uit hebben gezien als stichting afvaloven Nee beschikte over ruime financiële middelen? Wat als advocaten, adviseurs en belangrijke lobbyisten via belastinggeld waren bekostigd ten behoeve van stichting afvaloven Nee? Was er dan een afvaloven gerealiseerd? Het blijft uiteraard altijd een aanname, maar wij zijn ervan overtuigd dat daarop het antwoord is: (afvaloven) Nee!
